تبادل لینک هوشمند مساله ای را که باید بر آن تاکید کرد وجود مصلحت برای آیه منسوخ پیش از زمان نسخ و عدم لزوم محال در مورد مساله نسخ است ؛ زیرا برخی اشکال کرده اند که نسخ در احکام خدا ، مستلزم یکی از دو محال است : کسی که حکم را تغییر می دهد یا این کار را بر خلاف حکمت و مصلحتی که در تشریع حکم اولی بوده ، انجام می دهد و یا مصلحت و عاقبت کار را نمی دانسته و این هر دو احتمال در باره خداوند محال و غیر قابل قبول است .
در پاسخ به این اشکال ، که شبهه ای بیش نیست ، می گوییم : حکمی که از طرف خداوند تشریع می شود ، گاهی هدف از تشریع آن انجام گرفتن و یا متروک شدن آن حکم نیست ، بلکه منظور دیگری در کار است ؛ مانند آزمایش افراد که در این گونه موارد ، جز امتحان هدف دیگری در میان نیست . نسخ در این گونه موارد ، کوچکترین اشکال و محذوری ندارد ؛ زیرا هر یک از تکلیف و بر داشتن تکلیف در جای خود ، دارای حکمت و مصلحتی بوده و چنین نسخی مستلزم خلاف حکمت و یا ناشی ازبی حکمتی نیست تا در باره خداوند محال باشد .
گاهی نیز ممکن است حکمی که از روی مصلحت واقعی تشریع شده ، پس از مدتی نسخ شود ؛ ولی این نه به آن معناست که آن حکم برای همیشه تشریع شده بوده و بعدا در اثر مصلحت یابی یا بر خورد به اشکال ، تبصره خورده و یا تغییر پیدا کرده ، بلکه بدین معنا است که مدت آن حکم در علم خدا از روز اول ، کوتاه و موقت بوده و پس از تمام شدن مدت آن ، سقوط و یا تغییر آن اعلان گردیده است . نسخ بدین معنا نیز اشکال و محذوری ندارد ؛ نه با علم خدا منافات دارد و نه با مصلحت بینی و حکمت وی .
بنابراین ، نسخ در واقع ، به این معنا است که مدت حکم از ابتدا موقت و محدود بوده و بعدا بعنوان نسخ اعلان گردیده که مدت آن حکم سپری شده است . نسخ به این معنا ، هیچ اشکال و محذوری ندارد و قطعا امکان پذیر می باشد ؛ زیرا تاثیر و دخالت خصوصیات زمان در ملاک و حکمت احکام قابل انکار و تردید نیست و ممکن است زمانی دارای خصوصیتی بوده که در اثر آن خصوصیت ، مثلا روز شنبه برای پیروان حضرت موسی ع عید گردیده و زمان دیگری دارای خصوصیتی دیگر بوده که در اثر آن ، مثلا روز جمعه برای مسلمانان عید شده و احکامی برای آن جعل گردیده است . اکنون که وقوع چنین حقیقتی را در شرایع آسمانی تصور نمودیم ، باید این حقیقت را نیز تصور کنیم که همانگونه که زمان از نظر اوقات و روزها دارای خصوصیتی است ، ممکن است از نظر مدت و استمرار نیز دارای خصوصیت و امتیاز خاصی بوده و انجام دادن کاری در مدت معّین و خاصی دارای مصلحت باشد و پس از انقضای این مدت ، این مصلحت از بین برود و بالعکس .
( این اشکال و پاسخ آن را از کتاب البیان ، ترجمه محمد صادق نجمی و آیت الله دکتر هاشم هاشم زاده هریسی ص ۱۶ تا ۱۸ نقل کردیم ) .
» تاویل:
واژه // تاویل // در اصل ، از ماده // اَول // بمعنای باز گشت است که به ناب تفعیل رفته و معنای // باز گرداندن // را می دهد . صاحب قاموس می نویسد : // کلام او را تاویل نمود // یعنی : آنرا بر گردانید و ارزیابی و تفسیر کرد . کلمه تاویل بمعنای تعبیر خواب و به معنای رجوع و برگرداندن به یک مرجع و ماخذ است . بنابراین ، تاویل قران یعنی : مرجع و ماخذی که معرف قران از آنجا گرفته شده و مال و مرجع قران به آن است . (۱)
(۱) تاویل قران :
البته آیاتی که در آن تاویل به قران نسبت داده شده ، به دو صورت است : در آیه ۷ سوره آل عمران ، تاویل به آیات متشابه نسبت داده شده و در آیه ۵۳ سوره اعراف و آیه ۳۹ سوره یونس تاویل به کل قران نسبت داده شده است .
(۲) تعبیر خواب :
در سوره یوسف ، چند مرتبه این کلمه به معنای رویا و خواب آمده و تاویل رویا به معنای تعبیر خواب استعمال شده است .
(۱) تاویل قران :
البته آیاتی که در آن تاویل به قران نسبت داده شده ، به دو صورت است : در آیه ۷ سوره آل عمران ، تاویل به آیات متشابه نسبت داده شده و در آیه ۵۳ سوره اعراف و آیه ۳۹ سوره یونس تاویل به کل قران نسبت داده شده است .
(۲) تعبیر خواب :
در سوره یوسف ، چند مرتبه این کلمه به معنای رویا و خواب آمده و تاویل رویا به معنای تعبیر خواب استعمال شده است .
(۳) حقیقت و واقعیت اعمال :
در آیاتی ، کلمه تاویل به حوادث و اتفاقات نسبت داده شده و به معنای حقیقت و واقعیت آن قضایا آمده است ؛ مانند داستان موسی و خضر ع که حضرت خضر از واقعیت اعمالی که انجام داده به // تاویل // تعبیر می کند .
در آیاتی ، کلمه تاویل به حوادث و اتفاقات نسبت داده شده و به معنای حقیقت و واقعیت آن قضایا آمده است ؛ مانند داستان موسی و خضر ع که حضرت خضر از واقعیت اعمالی که انجام داده به // تاویل // تعبیر می کند .
(۴) عاقبت و سرانجام :
در بعضی آیات نیز کلمه // تاویل // در معنای لغوی خود استعمال شده است ؛ مانند آیه ۳۵ سوره اسراء که می فرماید : پیمانه را تمام دهید و با ترازوی درست وزن کنید که این بهتر و عاقبتش نیکوتر است .
در بعضی آیات نیز کلمه // تاویل // در معنای لغوی خود استعمال شده است ؛ مانند آیه ۳۵ سوره اسراء که می فرماید : پیمانه را تمام دهید و با ترازوی درست وزن کنید که این بهتر و عاقبتش نیکوتر است .
» معنای تاویل :
با دقت و توجه در آیاتی که لفظ // تاویل // در آنها آمده ، معلوم می شود که // تاویل // از قبیل معنا و مدلول لفظ نیست . بعنوان مثال ، حضرت یوسف ع در خواب دید که خورشید ، ماه و یازده ستاره بر او سجده کردند . بعدها که پدر ، مادر و برادرانش در پیشگاه او سجده شکر برای خدا بجا آوردند ، اینکار آنان را تاویل خواب خود دانست و حال آنکه ماجرای خواب او هیچگونه دلالت ظاهری بر این واقعه ندارد . یا مثلا ، پادشاه مصر در خواب ، هفت سال قحطی را به این صورت دید که هفت گاو چاق بوسیله هفت گاو لاغر خورده می شوند .
بنا بر این ، معلوم می شود که تاویل حقیقتی است خارجی که بصورت خاصی برای بیننده جلوه می کند . در قصه حضرت موسی و خضر ع ، تاویلی که حضرت خضر اظهار می کند ، حقیقتی است که کارهایی را که او انجام داده از آن سرچشمه می گیرد . همچنین آیه ای که به درستی و راستی در کیل و وزن دستور می دهد ، تاویلش حقیقت و مصلحتی است عمومی که این فرمان بر آن تکیه دارد و تحقق دهنده آن است و از آن نشات می گیرد و مال و مرجعش بدان است .
بنابراین ، تاویل هر چیزی ، حقیقتی است که آن چیز از آن سرچشمه می گیرد و آن چیز به نحوی تحقق دهنده و حامل و نشانه آن است .
این معنا در باره قران مجید نیز جاری است ؛ زیرا این کتاب مقدس از حقیقت و معنویتی سرچشمه می گیرد که از قید ماده و جسمانیت و لفظ و عبارت ، آزاد و از مرحله حس بالاتر است . ( قران در اسلام ص۳۵و۳۸ )
بنا بر این ، معلوم می شود که تاویل حقیقتی است خارجی که بصورت خاصی برای بیننده جلوه می کند . در قصه حضرت موسی و خضر ع ، تاویلی که حضرت خضر اظهار می کند ، حقیقتی است که کارهایی را که او انجام داده از آن سرچشمه می گیرد . همچنین آیه ای که به درستی و راستی در کیل و وزن دستور می دهد ، تاویلش حقیقت و مصلحتی است عمومی که این فرمان بر آن تکیه دارد و تحقق دهنده آن است و از آن نشات می گیرد و مال و مرجعش بدان است .
بنابراین ، تاویل هر چیزی ، حقیقتی است که آن چیز از آن سرچشمه می گیرد و آن چیز به نحوی تحقق دهنده و حامل و نشانه آن است .
این معنا در باره قران مجید نیز جاری است ؛ زیرا این کتاب مقدس از حقیقت و معنویتی سرچشمه می گیرد که از قید ماده و جسمانیت و لفظ و عبارت ، آزاد و از مرحله حس بالاتر است . ( قران در اسلام ص۳۵و۳۸ )
» تاویل قرآن :
تاویل قران یعنی : حقیقت بلند مرتبه قران که مافوق فهم بشر است و در کتاب مکنون ، محفوظ و مصون است ( واقعه : آیه ۷۷و۸۰) و اصل و مال و مرجع این کتاب شریف است . در آیه ای می خوانیم : // کتاب احکمت آیاته ثمّ فصّلت من لدن حکیم خبیر // (هود : ۱) این کتابی است که آیاتش استحکام یافته ، سپس تشریح شده و از نزد خداوند حکیم و آگاه ( نازل گردیده ) است .
علامه طباطبائی ره ذیل این آیه شریفه می نویسد :
منظور از احکام آیات ، ربط آیات جدا شده از یکدیگر بهم و ارجاع آیات به اولش می باشد ، به گونه ای که باز گشت همه به امر واحد بسیطی است که دارای اجزا و ابعاض نمی باشد .
سپس می نویسد :
این آیات می خواهد بفرماید که قران کریم در نزد خدای تعالی ، مرتبه ای بالاتر از سطح افکار بشری داشته و خدای تعالی برای اینکه ما انسانهای عادی آنرا بفهمیم ، به مرتبه ای پایین آورده که قابل فهم و تفقّه بشر عادی باشد .
در آیه ۷ سوره آل عمران ، علم به تاویل قران ، مختص خدا شمرده شده است . ولی در آیاتی دیگر ، مثل آیه ۸۰ سوره واقعه ، // مطهّرون // را مس کننده و دریابنده حقیقت قران معرفی می کند و مطهّرون هم مطابق آیه تطهیر عبارتند از : پیامبر ص و اهل بیت او ع . بنابراین ، علاوه بر خداوند ، پیامبر ص و اهل بیت ع نیز عالم به تاویل هستند ، اما خداوند بالذات و بطور استقلالی و پیامبر ص و اهل بیت بخواست خدا ، همانگونه که علم غیب که استقلالاً منحصر بخداوند است ، ولی به اذن او ، پیامبر ص و اهل بیت ع نیز علم به غیب دارند .
علامه طباطبائی ره ذیل این آیه شریفه می نویسد :
منظور از احکام آیات ، ربط آیات جدا شده از یکدیگر بهم و ارجاع آیات به اولش می باشد ، به گونه ای که باز گشت همه به امر واحد بسیطی است که دارای اجزا و ابعاض نمی باشد .
سپس می نویسد :
این آیات می خواهد بفرماید که قران کریم در نزد خدای تعالی ، مرتبه ای بالاتر از سطح افکار بشری داشته و خدای تعالی برای اینکه ما انسانهای عادی آنرا بفهمیم ، به مرتبه ای پایین آورده که قابل فهم و تفقّه بشر عادی باشد .
در آیه ۷ سوره آل عمران ، علم به تاویل قران ، مختص خدا شمرده شده است . ولی در آیاتی دیگر ، مثل آیه ۸۰ سوره واقعه ، // مطهّرون // را مس کننده و دریابنده حقیقت قران معرفی می کند و مطهّرون هم مطابق آیه تطهیر عبارتند از : پیامبر ص و اهل بیت او ع . بنابراین ، علاوه بر خداوند ، پیامبر ص و اهل بیت ع نیز عالم به تاویل هستند ، اما خداوند بالذات و بطور استقلالی و پیامبر ص و اهل بیت بخواست خدا ، همانگونه که علم غیب که استقلالاً منحصر بخداوند است ، ولی به اذن او ، پیامبر ص و اهل بیت ع نیز علم به غیب دارند .
نظرات شما عزیزان:
برچسب‌ها:
خبرنامه وب سایت: